نظام داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی: ساختار، اصول و چالش‌ها
چکیده
اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) یکی از برجسته‌ترین نهادهای داوری بین‌المللی است که نقش مهمی در حل‌وفصل اختلافات تجاری بین‌المللی ایفا می‌کند. داوری ICC به دلیل ویژگی‌هایی مانند بی‌طرفی، انعطاف‌پذیری و اجرای گسترده احکام، به یکی از محبوب‌ترین روش‌های حل اختلاف تبدیل شده است. این مقاله ساختار نظام داوری ICC، اصول حاکم بر آن، روند رسیدگی به دعاوی، مزایا و چالش‌های این سیستم را بررسی می‌کند. همچنین، تحولات اخیر و آینده داوری ICC مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.
مقدمه
با گسترش تجارت بین‌المللی، نیاز به مکانیزم‌های کارآمد برای حل اختلافات تجاری افزایش یافته است. داوری به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای محاکم قضایی داخلی، توانسته است اعتماد شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران را به خود جلب کند. در این میان، داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) به دلیل ساختار منسجم، قوانین به‌روز و اجرای جهانی آراء، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هدف این مقاله بررسی نظام داوری ICC، نحوه عملکرد آن و چالش‌های پیش‌روی این سیستم است.
۱. تاریخچه و جایگاه داوری ICC
اتاق بازرگانی بین‌المللی در سال ۱۹۲۳ داوری ICC را به‌عنوان یک سازوکار رسمی برای حل‌وفصل اختلافات تجاری ایجاد کرد. از آن زمان تاکنون، این نهاد یکی از معتبرترین مراکز داوری بین‌المللی محسوب می‌شود. مقر داوری ICC در پاریس قرار دارد، اما دارای دفاتر منطقه‌ای در سایر نقاط جهان نیز هست. مقررات داوری ICC به‌طور منظم بازبینی و به‌روزرسانی می‌شوند تا با تغییرات جهانی هماهنگ باشند.
۲. ساختار نظام داوری ICC
۲.۱. دیوان داوری ICC
دیوان داوری ICC بالاترین نهاد تصمیم‌گیری در فرآیند داوری است و وظایف زیر را بر عهده دارد:
- تأیید و انتصاب داوران
- نظارت بر روند رسیدگی
- تصویب پیش‌نویس آراء داوری
- اطمینان از رعایت استانداردهای داوری
۲.۲. دبیرخانه دیوان داوری
دبیرخانه نقش اجرایی در داوری ICC را ایفا می‌کند و مسئولیت‌های اداری، هماهنگی ارتباطات و نظارت بر پرونده‌ها را بر عهده دارد.
۲.۳. داوران
داوران در داوری ICC نقش اساسی دارند و معمولاً از میان متخصصان حقوقی و تجاری بین‌المللی انتخاب می‌شوند. طرفین اختلاف می‌توانند داور خود را انتخاب کنند، اما در صورت عدم توافق، دیوان داوری ICC داوران را تعیین می‌کند.
۳. اصول حاکم بر داوری ICC
۳.۱. اصل استقلال و بی‌طرفی داوران
داوران باید از هرگونه تضاد منافع اجتناب کنند و نسبت به طرفین اختلاف بی‌طرف باشند. هرگونه تعارض منافع باید افشا شود و در صورت اثبات جانبداری، داور ممکن است عزل شود.
۳.۲. اصل محرمانگی
یکی از ویژگی‌های داوری ICC، محرمانه بودن روند رسیدگی و تصمیمات است. این امر به شرکت‌ها امکان می‌دهد اختلافات خود را بدون تأثیرگذاری بر شهرت و اعتبارشان حل‌وفصل کنند.
۳.۳. اصل انعطاف‌پذیری
مقررات داوری ICC به گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان تطبیق فرآیند رسیدگی با نیازهای خاص هر پرونده وجود داشته باشد. این انعطاف‌پذیری موجب افزایش کارایی سیستم داوری می‌شود.
۴. روند داوری در ICC
۴.۱. آغاز داوری
داوری با ثبت درخواست داوری از سوی یکی از طرفین آغاز می‌شود. درخواست باید شامل اطلاعات مربوط به اختلاف، مشخصات طرفین و پیشنهاد انتخاب داور باشد.
۴.۲. تعیین داوران
طرفین می‌توانند بر سر انتخاب داوران توافق کنند. در صورت عدم توافق، دیوان داوری ICC داور را منصوب می‌کند.
۴.۳. ارائه لوایح و مستندات
هر یک از طرفین باید مدارک و استدلال‌های خود را ارائه دهند. تبادل اطلاعات معمولاً از طریق لوایح کتبی و جلسات شفاهی انجام می‌شود.
۴.۴. برگزاری جلسات داوری
بسته به پیچیدگی پرونده، جلسات داوری می‌تواند حضوری یا آنلاین برگزار شود. داوران سعی می‌کنند در یک محیط بی‌طرف و منصفانه استدلال‌های طرفین را بررسی کنند.
۴.۵. صدور رأی داوری
پس از بررسی مدارک و استماع اظهارات، داور یا هیئت داوری رأی نهایی را صادر می‌کند. رأی داوری ICC الزام‌آور است و معمولاً توسط دادگاه‌های ملی قابل اجراست.
۵. مزایای داوری ICC
- بین‌المللی بودن: مقررات داوری ICC با نظام‌های حقوقی مختلف سازگار است و در بیش از ۱۰۰ کشور جهان اجرا می‌شود.
- سرعت و کارایی: داوری نسبت به محاکم قضایی سنتی سریع‌تر است و به حل‌وفصل اختلافات کمک می‌کند.
- تخصصی بودن داوران: داوران از میان متخصصان حقوقی و تجاری انتخاب می‌شوند که تجربه گسترده‌ای در حل اختلافات بین‌المللی دارند.
۶. چالش‌های داوری ICC
۶.۱. هزینه‌های بالا
یکی از مهم‌ترین چالش‌های داوری ICC هزینه‌های بالای آن است که برای شرکت‌های کوچک و متوسط ممکن است سنگین باشد.
۶.۲. تأخیر در رسیدگی
اگرچه داوری سریع‌تر از دادگاه‌های ملی است، اما در برخی موارد به دلیل پیچیدگی پرونده‌ها ممکن است رسیدگی زمان‌بر شود.
۶.۳. اجرای آراء داوری
با اینکه اغلب کشورها متعهد به اجرای آرای داوری ICC هستند، در برخی حوزه‌های قضایی اجرای این آراء با چالش‌هایی همراه است.
۷. تحولات اخیر و آینده داوری ICC
۷.۱. استفاده از فناوری در داوری
با پیشرفت فناوری، داوری ICC به سمت دیجیتالی شدن حرکت کرده است. استفاده از جلسات مجازی و هوش مصنوعی برای تجزیه‌وتحلیل مستندات در حال افزایش است.
۷.۲. اصلاح مقررات داوری
آخرین اصلاحات مقررات داوری ICC در سال ۲۰۲۱ شامل مواردی مانند افزایش شفافیت در انتصاب داوران و تسریع روند رسیدگی است.
۷.۳. افزایش محبوبیت داوری سریع (Expedited Arbitration)
داوری سریع که برای دعاوی کوچک‌تر طراحی شده است، به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت رسیدگی کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
نظام داوری ICC یکی از کارآمدترین روش‌های حل‌وفصل اختلافات تجاری بین‌المللی است که با بهره‌گیری از داوران مستقل، مقررات شفاف و قابلیت اجرای گسترده، جایگاه ویژه‌ای در میان نهادهای داوری دارد. با این حال، هزینه‌های بالا و برخی چالش‌های اجرایی از جمله موانع پیش‌روی این سیستم هستند. با پیشرفت فناوری و اصلاح مقررات، انتظار می‌رود که داوری ICC در آینده کارآمدتر و در دسترس‌تر شود.
منابع
۱. International Chamber of Commerce (ICC) Arbitration Rules (2021)
۲. Gary Born, "International Commercial Arbitration," 3rd Edition, 2021
۳. UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration, 2006
۴. Redfern & Hunter on International Arbitration, 7th Edition
نویسنده : دکتر سید علی موسوی
مدیرامور مالی و اداری و دبیر هوش مصنوعی اتاق بازرگانی آبادان
